Wat is ischias?
Ischias of ischialgie is een uitstralende zenuwpijn. Zenuwpijn wordt ook wel neuralgie genoemd. De pijn komt van een zenuw in je lichaam met de naam nervus ischiadicus. Dit is een lange zenuw en heet ook wel de heupzenuw. De zenuw begint in je ruggenmerg en loopt via je bil door de achterkant van het been.
De nervus ischiadicus
Goed dat je hier bent
Hier lees je wat je aan ischias kunt doen. Met tips en oefeningen kun je zeer goede resultaten behalen. Ben je klaar voor de meest handige tips om van ischias te herstellen? Een rug zonder stijfheid en pijn is binnen bereik!
Wil je meteen oefenen tegen ischias?
Eerst krijg je meer informatie over de symptomen van ischias. Daarna lees je meer over de oorzaken en behandeling van ischias. Je kunt er namelijk met een oefenprogramma vanaf komen. Wil je weten hoe je van ischias kunt genezen?
Succesverhalen die je motiveren
Ischias symptomen
Wat zijn de ischias symptomen en hoe herken je ze? Ischias is een veel voorkomende vorm van rugpijn. De klachten worden gekenmerkt door een uitstralende pijn die zich verspreidt vanuit de onderrug, via de bil en achterkant van het been tot aan de voet of tenen. Dit gaat vaak samen met een verdoofd gevoel of tintelingen. Andere symptomen van ischias zijn krachtverlies in een been en moeite met bewegen van het been. Het kan ook voorkomen dat niesen, hoesten of persen extra pijn veroorzaakt.
Ischiasklachten
De kenmerken van een ischiasbeeld tijdens je dagelijkse leven zijn pijn en stijfheid bij een langdurige zithouding. Veel mensen hebben rugpijn bij het zitten. Ook bukken of tillen zorgt voor klachten. De ischiasklachten beginnen vaak al bij het opstaan uit bed. Je rug voelt stijf aan. Het voelt alsof Je lichaam even op gang moet komen. De pijn kan zeurend, stekend of branderig aanvoelen.
Waar komen deze klachten vandaan? Er zijn verschillende oorzaken van ischias.
Ischias oorzaken
Ischias wordt vaak gezien als een symptoom in plaats van een precieze diagnose. In wetenschappelijk onderzoek wordt erop gewezen dat zowel compressie als ontsteking leidt tot de symptomen. Door niet-medici wordt ischias wel eens verward met spit of door je rug gaan. Dat komt omdat deze rugpijn soms uitstraalt naar bijvoorbeeld een bil. Dit noemen we een uitstralende zenuwpijn. Ischialgie komt zowel rechts als links veel voor.
Vanuit de rug loopt een lange zenuw naar je benen. Deze zenuw kan in de verdrukking of geïrriteerd raken. De zenuw heet de nervus ischiadicus. Daarom worden de klachten aangeduid met ischias. De oorzaken hiervan kunnen zijn: een hernia, ontsteking van de zenuw, artrose, vernauwing van het wervelkanaal, overgewicht, een langdurige zithouding, zwangerschap of verkrampte spieren in de lage rug of bil.
Als de zenuwwortel wordt samengedrukt, kan dit de functie van de zenuw beïnvloeden en het transport van voedingsstoffen naar het zenuwweefsel belemmeren. De heiligbeen gewrichten kunnen ook leiden tot irritatie van de ischiaszenuw bij overbelasting. Het is belangrijk om de oorzaak van ischias te achterhalen om de juiste behandeling te krijgen en verlichting van de symptomen te krijgen.
Wat te doen bij ischias
Helpt fysiotherapie bij ischias? En wat is de beste behandeling bij ischias? Voordat je leest wat je kunt doen tegen ischias, krijg je eerst meer inzicht in de klacht. Er zijn namelijk meerdere risicofactoren voor het ontstaan van deze rugpijn. In de wetenschappelijke literatuur lees je dat een zware lichamelijke belasting en een slechte conditie risico’s zijn. Ook laten studies zien dat het tillen van iets zwaars en het draaien of buigen van je romp een risico zijn.
Het is goed dat je deze risico’s kent. Zodra de ischiasklachten minder worden, is het namelijk verleidelijk weer in het oude leefpatroon door te gaan. Ischias kan daardoor gemakkelijk terugkeren. Meer kennis over ischias is daarom belangrijk. Een goede arts of fysiotherapeut geeft bijna altijd advies en voorlichting over ischias. Nu je meer kennis hebt van ischiasklachten, is het tijd dat je weet wat de beste ischias behandeling kan zijn.
Ischias behandeling
Bij ernstige rugpijn of een toename van klachten, kan de huisarts advies en voorlichting geven. Dat is meestal een advies over bijvoorbeeld pijnstilling, warmte en medicatie. Pijnstillers of een operatie zorgen meestal niet voor een verbetering. De huisarts of fysiotherapeut geeft advies over lichaamshouding en de mate van beweging. Als therapie kun je gerichte oefeningen voor ischias doen.
Therapie bij ischias
Ischias is goed te behandelen met een oefenprogramma voor de lage rug. Vooral oefeningen die de mobiliteit in de onderrug vergroten zijn belangrijk. De beweeglijkheid van gewrichten neemt toe waardoor druk op de zenuw afneemt. Een goede behandeling bestaat dus vooral uit oefentherapie omdat met de juiste oefeningen ischias en stijfheid in de rug helemaal kan verdwijnen. Daarnaast is het voor de behandeling van ischias belangrijk om aandacht te besteden aan je houding.
Een gespannen lichaamshouding heeft een negatieve invloed op je klachten. In een periode van stress heb je meestal een meer gespannen houding. Let ook op dat je niet langdurig in een onderuit gezakte houding op een bank of stoel zit. Juist bij een zithouding is namelijk de belasting op het onderste deel van je wervelkolom groot. Als je moeite hebt met het aannemen van een gunstige houding dan kan een Cesartherapeut of een fysiotherapeut helpen.
Met het oefenprogramma van AudioFysio start je gemakkelijk de behandeling van ischias. Lees verder en over een gunstige houding en wat je kunt doen om ischias op te lossen.
Bij de behandeling staat tegenwoordig niet meer de directe pijnvermindering centraal. Op basis van wetenschappelijk onderzoek lijkt het rustig opbouwen van activiteiten veel belangrijker om ischias te genezen. Dit doe je bijvoorbeeld door te wandelen en het doen van oefeningen. De oefeningen van AudioFysio worden aanbevolen.
Ischias pijn verlichten
De experts zijn het erover eens. Het is belangrijk dat je weet wat ischias is en rustig je activiteiten opbouwt. Daarmee kun je ischias pijn verlichten. De herstelperiode is voor iedereen anders. Als je begrijpt wat ischias is en inzicht hebt in je klachten, dan kun je snel van ischiaspijn afkomen. Vrijwel iedereen kan van ischias genezen.
Wat kun je zelf doen?
Mensen met ischias krijgen vanwege de rugpijn soms een angst voor bewegen. Het is een logische reactie om vanwege je rugpijn minder actief te zijn. In eerste instantie is dat niet zo erg. Je kunt het een dag rustig aan doen. Misschien dat de pijn even afneemt, maar rust is echter niet de oplossing voor deze aandoening. Inactiviteit kan ischiasklachten namelijk juist verergeren.
Bij ischias is sprake van een zenuwpijn. De normale pijnstilling helpt daarom niet altijd. Het is vaak niet nodig om medicijnen te slikken. Je kunt met warmte, een gunstige houding en oefeningen veel zelf doen bij ischias. Ook biedt het regelmatig wandelen vaak al enige verlichting. Meestal is dus geen intensieve behandeling of medicatie nodig.
Helpt een massage bij ischias? Een massage kan de spierspanning verlagen en de doorbloeding verbeteren. Dit massage hulpmiddel geeft veel mensen verlichting.
De symptomen van ischias zijn na een massage misschien even verdwenen, maar het is geen goede therapie voor de lange termijn. Het is belangrijk ischias bij de bron aan te pakken. Welke therapie is bij ischias geschikt en wat kun je zelf doen?
Blijven bewegen en oefenen
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat je bij ischias onder andere actief moet blijven en oefeningen moet doen. Dit is de beste strategie om zelf met lage rugpijn om te gaan, ook als dat voor een tijdelijke toename van ischiaspijn zorgt. Verder blijkt uit onderzoek dat het naast oefeningen, belangrijk is elke dag bezig te blijven met werk en hobby’s.
Let op je zithouding
Op kantoor ben je gewend aan een goed ingerichte werkplek. Dat is thuis ook belangrijk. Steeds meer mensen werken thuis aan een bureau of aan de eettafel. Als je thuis de juiste spullen niet hebt, dan kan dat lichamelijke klachten opleveren. Vooral rugklachten komen voor.
Een zittende houding is belastend voor de rug. Let jij voldoende op je werkhouding? Misschien heb je al eens pijn of stijfheid onderin de rug ervaren. Een arts of fysiotherapeut zal meteen adviseren een gespannen en langdurige zithouding te voorkomen. Dit levert namelijk vaak problemen op.
Bewegen met ischias
Het is misschien niet de eerste gedachte die je hebt. Toch helpt actief bewegen om van ischiasklachten af te komen. Bouw rustig je activiteiten op en luister naar je eigen lichaam. Om je daarbij te helpen is een online oefenprogramma ontwikkeld. Met dit oefenprogramma kun je thuis met een aantal effectieve oefeningen herstellen. Het zijn oefeningen die in veel fysiotherapiepraktijken worden gedaan.
Je kunt elke dag een nieuwe oefensessie doen. Een oefensessie duurt ongeveer 20 minuten. Na de oefeningen heb je hopelijk een behoorlijke pijnverlichting bereikt. Als je nog steeds vooruitgang boekt, kun je gerust de meest prettige oefeningen herhalen. Het is namelijk verstandig om na afloop van het programma actief te blijven.
Blijf dus actief, ook bij eventuele overgebleven lichte ischias pijnklachten. Als je lichamelijk actief blijft, bereik je sneller fitheid en herstel. Ook is de kans daardoor kleiner dat rugpijn terugkomt. Mocht de rugpijn terugkomen, blijf dan toch een actieve leefstijl aanhouden!
Ischias behandeling warmte
Ischias wordt vaak gekenmerkt door hoge spierspanning. Gelukkig kan het nemen van een warm bad, het gebruik van een warme kruik of het dragen van een hemd helpen bij het verminderen van deze spierspanning. Gespannen spieren voelen vaak hard aan, en warmte kan helpen bij het ontspannen van de spieren. Daarom raden we aan om bij ischias een warm bad te nemen!
Sommige mensen hebben naast het nemen van een warm bad, ook positieve ervaringen met een warmtekussen. Dit is een kussen met kersenpitten die warmte lang vasthouden. Je legt het warmtekussen op de pijnlijke plek in je lage rug. Daarna trekt de warmte uit het kussen langzaam in je rugspieren.
Warmte vermindert pijn
Bijna alle mensen met ischias ervaren verlichting van pijn door warmte. Waarom helpt een warmtebehandeling bij ischias? Dit komt ten eerste doordat warmte de bloedcirculatie bevordert en daarnaast spieren zich ontspannen. Ten tweede zorgt de ontspanning van de spieren ervoor dat de gewrichten soepel bewegen. Dit is gunstig voor het herstel van ischias.
Een ischias behandeling met warmte is daarom een goede start. Door warmte kunnen je rugspieren zich ontspannen en worden ze beter doorbloed, waardoor ze soepeler aanvoelen. Dit kun je stimuleren om meer te bewegen, wat ook positieve effecten heeft. Bij ischias is het namelijk belangrijk binnen je eigen pijngrens te blijven bewegen.
Lees verder en maak kennis met de eerste oefeningen tegen ischias!
Een prettige houding
Het is vaak moeilijk een houding te vinden bij ischiasklachten. Dit komt vooral door de stijfheid in je lage rug en rondom je SI gewricht. Meestal is een rugligging of buikligging de meest aangename houding bij ischias. Met een liggende houding is niks mis. In vergelijking met een zithouding geeft het namelijk minder druk op je wervels.
Een ontspannen liggende houding kan zelfs je klachten verlichten. Ga bijvoorbeeld maar eens liggen en ontspan daarna je lichaam van beneden langzaam naar boven. Ontspan dus eerst je voeten en werk langzaam door tot en met je hoofd. Blijf daarbij rustig ademhalen. Is je lichaam helemaal ontspannen?
Voorkom langdurige zithouding
Met een gunstige houding zorg je voor een afname van ischiasklachten. Geef aandacht aan een juiste zithouding. Je wervelkolom heeft daarbij een mooie S-vorm. Onderin je rug loopt de wervelkolom wat meer hol dan bovenin. In deze vorm ‘stapelen’ je wervels zich het meest gunstig op. Leer ook jezelf in een rechtop zittende houding te ontspannen.
Lage rugpijn neemt meestal af zodra je weet hoe je er mee om kunt gaan. Het zijn maar een paar regels die je moet weten. Een zithouding zorgt bijvoorbeeld voor druk op de ischiaszenuw. Probeer daarom vooral een onderuit gezakte zithouding te voorkomen.
Soms is het lastig om een zithouding uit de weg te gaan. Heb je bijvoorbeeld een kantoorbaan of een ander zittend beroep? Wissel dan regelmatig van houding. Onderbreek je werkzaamheden en wandel even een klein rondje. Zo voorkom je dus een langdurige zithouding en daarmee een toename van ischiasklachten. Wist je dat er ook een goede oefening is vanuit zithouding?
Ischias behandeling oefeningen
Bewegen en oefeningen dragen bij aan de pijnverlichting van ischias. Je zorgt er namelijk voor dat spieren zich ontspannen waardoor de druk op de ischias zenuw afneemt. Concentreer je op de bron van de ischiasklachten. Een gunstige houding en verantwoord bewegen zijn de sleutelwoorden voor een snel herstel.
Het is tijd voor de belangrijkste oefeningen tegen ischias! Ben je klaar voor het oefenprogramma?
Houding en verantwoord bewegen
Wetenschappers zijn het erover eens. Actief bewegen is bij de meeste rugpijn de beste behandeling. Je zult dit zelf moeten doen. AudioFysio helpt je hierbij. Het oefenprogramma voor mensen met ischiasklachten heeft al velen geholpen naar een snel herstel.
Met dit zelfhulp oefenprogramma werk je thuis aan je herstel. Je doet verschillende oefeningen voor je lage rug. Het doel is de pijn door ischias te verminderen. De oefeningen worden in de fysiotherapiepraktijk veel toegepast, zoals:
- oefeningen voor een betere houding
- mobiliserende oefeningen
- spierversterkende oefeningen en
- stabiliserende oefeningen
Aanbevolen oefenprogramma
Met het oefenprogramma beweeg je op een verantwoorde manier. In zorgvuldig opgebouwde oefensessies werk je thuis aan het herstel. Het is dus niet nodig om nog langer door te lopen met ischiasklachten. Met de oefeningen weet je precies wat je moet doen. Het enige wat je moet doen, is direct thuis beginnen. Zo bepaal je zelf wanneer je de zorg voor ischias krijgt.
Je gaat het oefenprogramma heel nuttig vinden. En je ervaart dat je vanaf nu zelf pijn door ischiasklachten kunt verlichten. Bedenk eens hoe dat voelt!
Nog meer succesverhalen
Ischias oefeningen
Je hebt inzicht nodig om erachter te komen welke dagelijkse dingen zorgen voor rugklachten. Zit je elke dag bijvoorbeeld aan een bureau? Een zittende houding is een zware belasting voor je rug. Dit klinkt logisch. Je lichaam is simpelweg niet gebouwd om elke dag vooral zittend door het leven te gaan. Voor een gezond lichaam heb je juist dagelijks beweging nodig.
Beweeg bij ischias binnen je pijngrens en let op je houding. Het oefenprogramma helpt je daarbij!
Ischias? Blijf bewegen!
Zoals gezegd, is het verstandig om op je houding te letten. Langdurig zitten zorgt meestal voor een toename van je klachten. De zenuw kan daardoor juist meer geïrriteerd raken. Let ook op dat je niet langdurig een staande houding aanneemt. Ook zwaar tillen kun je het beste vermijden. Het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) adviseert in haar standaard Lumbosacraal radiculair syndroom ook om gedoseerd te bewegen. Bedrust bevordert het herstel niet.
Wandelen bij rugpijn
Naast het doen van oefeningen, is het voor je lage rug goed om te wandelen. Probeer dit elke dag minimaal een half uur te doen. Je kunt een wandeling inbouwen in je leven. Wandel bijvoorbeeld elke ochtend meteen na het ontbijt. Zit je in de pauze van je werk aan de lunchtafel? Zet dit zo snel mogelijk om in een pauze wandeling. Meestal vind je al snel een collega die met je mee wil lopen.
Wandelen is goed voor je rug en voor een gezonde levensstijl. Er zijn veel voordelen te noemen. Denk bijvoorbeeld aan de ontspannende werking, het voorkomen van een hoge bloeddruk en cholesterol. Ook verlaag je met een dagelijkse wandeling het risico op hart- en vaatziekten. Wil je wandelen in de pauze van je werk? Dit is zeker een aanrader. Na een korte wandeling ben je namelijk meer productief!
Verdere behandelingen van ischias zijn beperkt wetenschappelijk onderbouwd. De belangrijkste wetenschappelijke literatuur laat er geen misverstand over bestaan. Doe ischias oefeningen, zolang je klachten dat toelaten.
Deze fitnessbal is een aanrader. Alleen het zitten op deze bal is al een goede en gemakkelijk oefening. Probeer actief rechtop te blijven zitten. Je ontwikkelt je spieren doordat je lichaam zich op deze bal constant moet corrigeren en stabiliseren. De fitnessbal activeert je spieren om in de juiste houding te blijven.
Ischias en yoga
Steeds meer mensen ontdekken yoga. Het kan een prettige manier zijn om lichaam en geest fit te houden. De juiste yoga oefeningen kunnen ook ischias klachten voorkomen. Onthoud dat een langdurige zithouding vaak de reden is van een geïrriteerde ischiaszenuw. Als yoga jou helpt om een langdurige zithouding te voorkomen, dan boek je al winst! Meerdere oefeningen in het oefenprogramma hebben raakvlak met yoga oefeningen.
Online oefenprogramma
Met het programma beweeg je op een verantwoorde manier. Waar en wanneer jij dat wilt. Het is precies wat je nodig hebt. De beste ischias oefeningen zijn op elkaar afgestemd, zodat je een optimaal resultaat boekt. Je verlicht misschien al binnen enkele dagen je ischiaspijn. Daarna versterk en stabiliseer je de wervelkolom. Hierdoor voorkom je terugkerende klachten in de toekomst.
Mensen met ischiasklachten komen daar graag snel vanaf. Toch is het voor sommigen verleidelijk te kiezen voor de gemakkelijke keuze. Dat is de keuze om nog even af te wachten en uit te stellen. Kies je daarvoor? Geen probleem. Je bent baas over je eigen lichaam. Weet wel dat een snel herstel niet vanzelf gaat.
Kies je ervoor snel te herstellen door oefeningen te doen? Begin dat met een eerste ischias oefening. Hieronder zie je een eerste voorbeeld.
Vertraging in herstel
Natuurlijk wil je zo snel mogelijk van je rugpijn af. Met het oefenprogramma is dat mogelijk. Bedenk wel dat er een aantal factoren zijn die je herstel kunnen vertragen:
- een slechte algehele conditie en gezondheid,
- oudere leeftijd,
- stress en depressie of
- zwaar lichamelijke werk.
Iedereen heeft een verschillende leefsituatie. Hoe ziet jouw situatie eruit? Iedereen met het oefenprogramma kan van ischias herstellen. Hoe snel dat is, hangt af van je totale leefsituatie.
Welke ischias oefeningen?
Bij ischias is het belangrijk de beweeglijkheid van je lage rug te vergroten. Daarom is het verstandig te oefenen. Door te oefenen vergroot je deze beweeglijkheid. Naast ischias oefeningen moet je ook aandacht geven aan een bilspier met de naam musculus piriformis. Vaak vind je bij deze piriformis spier de oorzaak van ischiasklachten.
Bekijk alvast één van de oefeningen tegen ischias.
Om je te helpen met het zetten van een eerste stap, vind je hier een aantal oefeningen tegen ischias. Zo krijg je alvast een voorproefje. Hiermee ervaar je wat het programma voor jou kan betekenen.
In de video heb je gezien hoe je de piriformis spier op rek kunt brengen. Zodra je de rek in deze diepere gelegen bilspier voelt, mag je dit 8 seconden vasthouden. Het regelmatig op rek brengen van de spier, zorgt voor ontspanning en een toename van de flexibiliteit. Wat heeft de piriformis spier nou eigenlijk te maken met ischias?
Piriformis syndroom
Ischiasklachten kunnen veroorzaakt worden door het piriformis syndroom. In je bil loopt een spier met de naam musculus piriformis. Door deze bilspier loopt een zenuw. Deze zenuw heeft de naam: nervus ischiadicus. De zenuw geeft signalen door naar het centrale zenuwstelsel en zorgt voor gevoel en beweging van je beenspieren zoals de hamstrings.
Als je bilspier gespannen en hard aanvoelt, kan deze drukken op de zenuw. Het gevolg is meestal pijn in de bilregio met uitstraling in je been.
Rekken piriformis spier
Klachten verminderen zodra de spierspanning van de piriformis afneemt. Een massage van deze dieper gelegen bilspier zorgt meestal voor verlichting. Oefentherapie met vooral mobiliserende- en rekoefeningen helpt hierbij. Het piriformis syndroom kun je direct met het oefenprogramma bij de bron aanpakken.
Mogelijk oorzaak: hernia
Een hernia is een belangrijke oorzaak van ischias, maar hoe ontstaat een hernia nou eigenlijk? Dit heeft alles te maken met schade aan een tussenwervelschijf.
Je lichaam heeft een wervelkolom met 33 of 34 wervels. De wervels liggen boven elkaar. Tussendoor loopt een kanaal met ruggenmerg. Het ruggenmerg is een gedeelte van het centrale zenuwstelsel. Je wervels beschermen je ruggenmerg. Daarnaast dragen de wervels je gewicht. Tussen twee verschillende wervels zit een tussenwervelschijf.
Tussenwervelschijf
De tussenwervelschijf noem je ook wel discus. Deze schijf kun je zien als een soepele schokdemper tussen je wervels. Deze schokdemping is een belangrijke functie. Het vermogen van schokdemping neemt naarmate je ouder wordt af. Dit zorgt bij sommigen voor een chronische pijn in de rug.
Beschadiging tussenwervelschijf
Een tussenwervelschijf bevat van binnen een zachte gelei. Deze massa heet de nucleus pulposus. De buitenste laag bestaat uit bindweefsel. Als de binnenste vulling uitpuilt, noemen we dat een hernia. Je hebt er vast wel eens van gehoord. De uitpuilende hernia kan op een zenuwwortel drukken. Hierdoor voel je naast lage rugpijn een zenuwpijn die uitstraalt naar de bil of benen.
Een hernia komt vooral voor in de lage rug. De diagnose van een hernia en van ischias worden soms door elkaar gebruikt. Dit komt omdat de klachten van een hernia in de lage rug soms lijken op die van ischias.
De echte manier om een pijnvrije rug te krijgen, is niet langer te wachten, maar meteen te beginnen. Laat je verwachtingen, angst of twijfel achter je en begin simpelweg. Zodra je rustig bent begonnen met het oefenprogramma, merk je plotseling dat je rug soepeler en minder pijnlijk is geworden.
Je kunt alvast een voorproefje uit het oefenprogramma ervaren. Oefen dan mee met de onderstaande video. De video bevat twee zinvolle oefeningen. Ervaar hoe prettig het oefent, terwijl je luister naar de instructies.
Tot slot ben je inmiddels vast en zeker nieuwsgierig naar het oefenprogramma. Laten we meteen verder gaan!
AudioFysio Lage Rugpijn App
Het oefenprogramma tegen ischias is ook beschikbaar in de App Store en Google Play. Met de app volg je een fysiotherapeutische opbouw naar herstel. Je luistert naar een fysio-coach en hoort stapje voor stapje wat je moet doen. Je zult zien dat je rugpijn met de app snel verdwijnt.
Deze app wordt zeer goed gewaardeerd en dat maakt ons enthousiast. Ook bevelen steeds meer organisaties AudioFysio aan, zoals bijvoorbeeld Zorgverzekeraar VGZ en BeweegTech. De GGD AppStore beoordeelt het programma zelfs met de maximale 5 sterren. Daar zijn we trots op!
Doe je ook mee?
Literatuur
Balagué F, Mannion AF, Pellisé F, Cedraschi C. Non-specific low back pain. Lancet. 2012;379(9814):482–91.
Geneen LJ, Moore R, Clarke C, Martin D, Colvin LA, Smith BH. Physical activity and exercise for chronic pain in adults: an overview of Cochrane reviews. Cochrane Database Syst Rev. 2017;(4):CD011279. (2011).
Olmarker K, Rydevik B. Pathophysiology of sciatica. Orthop Clin North Am. 1991 Apr;22(2):223-34. PMID: 2014120.
Philippine Academy of Rehabilitation Medicine: Low back pain management guideline. June 2017.
KNGF-richtlijn Lage rugpijn. Verantwoording en toelichting. Update klinimetrie 2017.
Taylor JB, Goode AP, George SZ, Cook CE. Incidence and risk factors for first-time incident low back pain: a systematic review and meta-analysis. Spine J. 2014 Oct 1;14(10):2299-319. doi: 10.1016/j.spinee.2014.01.026. Epub 2014 Jan 23. PMID: 24462537.